Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự khởi phát và mức độ nặng của hen gắng sức, tong đó, nếu bệnh hen được điều trị phòng ngừa tốt, khi gắng sức, bệnh nhân sẽ ít bị lên cơn hen hơn và ngược lại.
Nhiều người mắc bệnh hen thường thắc mắc không biết có nên tập thể dục hàng ngày hay không.
Và làm cách nào để phòng tránh được cơn hen khi gắng sức để bệnh nhân hen vẫn có thể tập luyện và chơi môn thể dục – thể thao mà mình ưa thích. Bài viết dưới đây giúp bạn đọc hiểu hơn về vấn đề này.
Khi nào xảy ra hen gắng sức?
Hen gắng sức là tình trạng rất thường gặp ở bệnh nhân hen: khoảng 70-90% bệnh nhân hen có tình trạng này. Người ta cũng ghi nhận là 50% bệnh nhân bị viêm mũi dị ứng cũng có thể bị lên cơn hen khi gắng sức. Điều đặc biệt là khoảng 10-14% trẻ bình thường cũng có thể đột nhiên bị lên cơn hen khi gắng sức dù trước đó có vẻ hoàn toàn khỏe mạnh.
Bệnh nhân hen cần tập luyện nhẹ nhàng, mềm dẻo để phòng chống cơn hen. Ảnh: TM
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự khởi phát và mức độ nặng của hen gắng sức, tong đó, nếu bệnh hen được điều trị phòng ngừa tốt, khi gắng sức, bệnh nhân sẽ ít bị lên cơn hen hơn và ngược lại.
Các yếu tố thúc đẩy cơn hen xuất hiện khi gắng sức là: không khí lạnh, độ ẩm không khí thấp, các chất gây ô nhiễm không khí, bụi bặm, khói thuốc lá, khói bụi, khói xe và khí thải công nghiệp (đặc biệt là sulfure dioxide, nitrogen dioxide, ozon), các chất gây dị ứng bằng đường hít, các chất dạng hạt nhỏ li ti lơ lửng trong không khí, nhiễm khuẩn đường hô hấp, mệt mọi, xúc cảm mạnh.
Nếu gắng sức liên tục hoặc gần như liên tục thì hen gắng sức dễ xuất hiện hơn. Đó là trường hợp của các môn thể thao: thể dục nhịp điệu, chạy đua, đua xe đạp.
Thường nếu chơi môn thể thao càng mạnh thì khả năng lên cơn hen khi gắng sức càng lớn.
Cách phòng chống hen gắng sức
Tránh gắng sức khi đang có triệu chứng hen. Điều trị ngay trước khi gắng sức (dùng 10-20 phút trước khi gắng sức). Các thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh bằng đường hít dưới dạng bình hít định liều (MDI – salbutamol): là thuốc hiệu quả nhất (đạt 80-95%) và là thuốc được lựa chọn hàng đầu. Đây cũng là loại thuốc được Tổ chức Olympic Quốc tế (IOC) cho phép các vận động viên sử dụng trong thi đấu thể thao.
Thời gian thuốc bắt đầu có tác dụng sau 5 phút, tác dụng đạt tối đa sau 15 phút, kéo dài 1-2 giờ, cũng có khi đạt được đến 3-4 giờ. Tuy nhiên, thuốc chỉ có hiệu quả nếu được sử dụng đúng kỹ thuật. Vì vậy, bệnh nhân cần phải được thầy thuốc hướng dẫn sử dụng cẩn thận.
Ngoài ra, bệnh nhân hen cần khởi đầu bằng đi bộ và các động tác nhẹ nhàng, mềm dẻo, sau đó chạy nhanh từng đoạn ngắn khoảng 30 giây, rồi nghỉ 60 giây. Có thể lặp lại 2-3 lần. Thời gian khởi động trung bình từ 5 – 10 phút, người lớn tuổi thường cần khởi động kéo dài hơn. Cường độ gắng sức cần bắt đầu từ cường độ thấp và tăng dần lên từ từ.
Thay đổi môn thể dục thể thao phù hợp là chọn lựa môn thể thao mà người bệnh yêu thích và cảm thấy thoải mái, không bị lên cơn khi chơi.
Các môn thể dục – thể thao mà bệnh nhân suyễn thường chịu đựng được tốt là: các môn thể dục nhẹ nhàng, yoga, đi bộ, chạy cự ly ngắn. Các môn chơi đồng đội (như bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền) cũng thường phù hợp cho bệnh nhân hen. Các môn thể thao có những giai đoạn gắng sức ngắn (khoảng 10 giây) kèm giai đoạn nghỉ dài hơn (khoảng 30 giây) nối tiếp nhau (như quần vợt, cầu lông, bóng bàn) hiếm khi đưa đến hen gắng sức. Bơi lội: tập bơi trong điều kiện trời ấm là phù hợp và rất tốt cho bệnh nhân hen vì họ được vận động trong môi trường ấm và ẩm vốn có lợi cho bệnh nhân hen. Tuy nhiên, nếu bơi khi trời lạnh, bơi trong các hồ bơi không đảm bảo vệ sinh hoặc có quá nhiều chất sát khuẩn (chlor) lại làm bệnh nhân dễ lên cơn hơn. Trong khi đó, chạy cự ly dài (marathon, chạy băng đồng), đua xe đạp và đặc biệt là thể dục nhịp điệu dễ gây hen gắng sức hơn.
Lời khuyên của thầy thuốc
Tránh các yếu tố bất lợi từ môi trường: không nên tập luyện thể dục – thể thao ở nơi không khí ô nhiễm, nhiều bụi bặm, phấn hoa, cỏ cũng như nơi có không khí lạnh, khô. Tránh ngưng gắng sức đột ngột vì có khi sẽ nguy hiểm với một số người. Nên làm nguội trong 10 phút, đôi khi lâu hơn. Tuy gắng sức là yếu tố có thể làm cơn hen khởi phát nhưng không vì thế mà bệnh nhân hen không được gắng sức, không được tập luyện, thi đấu thể dục – thể thao. Ngược lại, nhiều nghiên cứu gần đây lại cho thấy rằng việc tập luyện thể lực lâu dài sẽ góp phần giúp kiểm soát bệnh hen tốt hơn và giảm được tỉ lệ nhập viện vì hen.
Nếu thực hiện được những lời khuyên kể trên, người mắc bệnh hen có thể phòng ngừa cơn hen gắng sức một cách rất hiệu quả và còn có thể đạt được nhiều thành tích trong tập luyện, thi đấu.
