Người đã được xác định bị nhiễm viêm gan siêu vi B, C hoặc viêm gan do rượu phải được bác sĩ khám trực tiếp chỉ định dùng thuốc. Không nên tự ý sử dụng thuốc bừa bãi, đặc biệt không nên tự ý sử dụng thuốc hạ men gan mà không hỏi ý kiến bác sĩ.
Hiện nay, có khá nhiều người nhờ xét nghiệm biết bị viêm gan hoặc do uống nhiều bia rượu đinh ninh bị yếu gan vì khó tiêu, đầy bụng, đã tự ý mua thuốc gọi là bổ gan, làm hạ men gan về sử dụng. Như thế có đúng không?
Ta cần biết gan là cơ quan đặc biệt đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng và phức tạp. Một chức năng quan trọng của gan là giải độc. Nhu mô gan thường xuyên lọc ra khỏi cơ thể những chất độc trong máu bằng cách chuyển hóa, biến đổi chúng hết độc rồi thải loại qua đường mật hay đường tiểu. Do thường xuyên xử lý chất độc nên gan có thể bị nhiễm độc, thể hiện ở chỗ nhu mô gan bị tổn thương và được gọi là viêm gan.
Gan bất ổn?
Viêm gan là tình trạng tế bào gan bị viêm, bị hư hoại và chết đi. Viêm gan có thể do nhiễm độc (do sử dụng thuốc lâu dài, đặc biệt do nghiện rượu, dùng bia rượu dài ngày) nhưng nguyên nhân thường gặp nhất ở ta hiện nay là viêm gan do nhiễm siêu vi (viêm gan siêu vi A, B và C). Khi tế bào gan bị viêm, bị tổn thương, các men gan như ALT (còn được ghi SGPT)) và AST (SGOT) từ gan phóng thích vào máu nhiều hơn so với bình thường. Vì vậy, khi xét nghiệm thấy men gan ALT và AST tăng thì đó là dấu hiệu cho biết tình trạng viêm, tổn thương gan.
Trong thời gian điều trị viêm gan, nếu các men gan giảm xuống đến mức bình thường thì xem như tình trạng bệnh được cải thiện. Do có liên quan đến nhiều cơ quan khác nhau trong cơ thể nên khi gan bắt đầu bị tổn thương thì người bệnh có thể có nhiều triệu chứng, có triệu chứng ở ngay gan như bị gan nhiễm mỡ, nhưng cũng có triệu chứng ở cơ quan khác như khó tiêu, đầy bụng, rối loạn bài tiết mật, thậm chí bị phù chân, trí não lú lẫn, hôn mê (gọi là bệnh não do gan hay hôn mê gan).
Thuốc bổ gan, thuốc làm hạ men gan được phân loại vào nhóm thuốc gọi là thuốc hướng gan (hepatotropes). Thuốc hướng gan là thuốc có tác dụng hỗ trợ điều chỉnh các triệu chứng rối loạn do tổn thương đã kể như trên, trong đó có tác dụng bảo vệ nhu mô gan hoặc giúp làm hạ men gan. Chỉ định của thuốc loại này là hỗ trợ điều trị viêm gan siêu vi, viêm gan do nghiện rượu, gan nhiễm mỡ, làm giảm amoniac máu (để trị và phòng hôn mê gan), ngoài ra còn trị các rối loạn tiêu hóa như khó tiêu, táo bón.
Cần lưu ý, thuốc loại này không trị khỏi bệnh viêm gan siêu vi (tức là không tiêu diệt được siêu vi B, C) mà chỉ hỗ trợ giúp làm giảm men gan trở lại mức bình thường đã nói ở trên (tức giúp bảo vệ, phục hồi nhu mô gan) và cải thiện một số triệu chứng cho bệnh nhân. Đặc biệt, có một số không phải là thuốc mà là chế phẩm “thực phẩm chức năng” được giới thiệu bổ gan, làm hạ men gan, có một số chỉ dựa vào thử nghiệm dược lý (tức thử trên súc vật thí nghiệm) chứ chưa được thử nghiệm lâm sàng để cho kết quả cụ thể rõ ràng.
Coi chừng chuốc họa vào thân
Đối với người được phát hiện có men gan tăng cao (phải được xét nghiệm máu thấy men gan ALT, AST tăng cao hơn nhiều so với giới hạn bình thường) xin lưu ý mấy điểm như sau:
Người đã được xác định bị nhiễm viêm gan siêu vi B, C hoặc viêm gan do rượu phải được bác sĩ khám trực tiếp chỉ định dùng thuốc. Không nên tự ý sử dụng thuốc bừa bãi, đặc biệt không nên tự ý sử dụng thuốc hạ men gan mà không hỏi ý kiến bác sĩ.
Dùng thuốc bừa bãi sẽ làm thương tổn vốn có ở gan nặng thêm thôi. Nhiều người đã được xác định bị nhiễm siêu vi B nhưng có thể sống chung hòa bình và nhiều khi bác sĩ chẳng chỉ định dùng thuốc gì cả.
– Người tình cờ phát hiện mình có tăng men gan (xét nghiệm máu đánh giá các chỉ tiêu khác như đo mỡ trong máu, đường glucose trong máu… và đo thêm men gan) cũng nên hỏi bác sĩ về việc sử dụng thuốc hạ men gan.
Nên lưu ý khi sử dụng một số thuốc có thể làm tăng men gan (như dùng thuốc trị rối loạn mỡ trong máu là thuốc thuộc nhóm fibrat hay thuốc statin), nếu ngưng thuốc sẽ làm men gan trở lại bình thuờng. Khi đang dùng thuốc mà bị tăng men gan phải báo cho bác sĩ điều trị biết hầu có hướng xử trí thích hợp.
– Hiện nay trên thị trường có lưu hành các chế phẩm “thực phẩm chức năng” gọi là bổ gan, làm hạ men gan. Một số chế phẩm được xem có nguồn gốc hợp chất thiên nhiên, chủ yếu bào chế từ các chất lấy từ dược thảo, được xem có tác dụng tích cực, đưa đến hiệu quả bồi dưỡng sức khỏe của người sử dụng, đặc biệt khi dùng đúng liều lượng sẽ có tính an toàn cao. Tuy nhiên, chế phẩm thực phẩm chức năng được xem không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.
Các chế phẩm này được dùng hỗ trợ điều trị viêm gan bằng cách tăng cường chức năng gan, giúp tái tạo nhu mô gan bị tổn thương, trị các rối loạn tiêu hóa (khó tiêu, táo bón) do suy giảm chức năng gan, giúp giải độc gan trong bệnh lý gan do rượu…
Nếu người không đang điều trị bệnh nhưng cảm thấy yếu gan có thể dùng các chế phẩm này để hỗ trợ, bồi dưỡng cho gan. Nhưng nếu đang chữa bệnh, nhất thiết phải hỏi bác sĩ về việc dùng chế phẩm thực phẩm chức năng nào đó có được hay không. Xin được nhấn mạnh, khi đang chữa bệnh, chỉ bác sĩ là người có thẩm quyền quyết định việc dùng thuốc, thay đổi thuốc, kể cả dùng chế phẩm thực phẩm chức năng.
– Đối với người dùng nhiều bia rượu, cách tốt nhất bảo vệ lá gan quan trọng của mình là dùng ít bia rượu, thậm chí bỏ hẳn càng tốt. Xin đừng nghĩ rằng tự ý mua thuốc gọi là bổ gan, làm hạ men gan về dùng có thể giúp việc uống bia rượu lâu dài, thậm chí uống được nhiều hơn. Suy nghĩ như thế là dọn đường cho “chuốc họa vào thân”.
